De familie Stibbe uit Kampen en hun aandelen in Surinaamse plantages

04-07-2023

Anetta van der Hulst

Op 11 augustus 1840 overleed in Kampen Salomon David Stibbe. Zijn zoon Phinie schreef in zijn bewaard gebleven memorandum: ‘Gebukt onder de zich op elkander volgende treffende verliezen, moest ons ook nog de overgeblevene steun, de sieraad en de kroon onzer familie ontvallen! Onze geëerbiedigde en geliefde Vader, de Heer Salomon David Stibbe, verwisselde het tijdelijke met het eeuwige, in den ouderdom van ruim 80 jaaren. ‘

Salomon David was in 1760 geboren in Zwolle in een uit Amsterdam afkomstige Joodse familie. Oorspronkelijk heetten ze Sjoesan maar de vader van Salomon David nam in Zwolle de apotheek over van Meindert Stibbe en nam toen ook deze achternaam aan.

In de omschrijving van een notariële akte opgemaakt enige maanden voor het overlijden van Salomon David, waarin een huis van de familie Stibbe werd verkocht, worden een aantal plantages in Suriname genoemd: Poelwijk, Mislukt Bedrog, Nieuw Altona, Ma Retraite en Morgenstond. Blijkbaar had de familie aandelen in deze plantages. In de akte zelf wordt hier echter niets over gezegd.

De familie Stibbe komt voor wel in Surinaamse emancipatieregisters.

3. Salomon David Stibbe uit Kampen (boek geschiedenis van Kampen deel 1)

Vier zoons van Salamon David Stibbe staan genoemd in de emancipatieregisters bij de plantage Poelwijk: Lion, Phinie, Jacob en Jozef. Zij behoorden samen met de kinderen van hun overleden zus Vrouwkje Adelaar- Stibbe tot een groep van vijftien belanghebbenden die recht hadden op compensatie na de afschaffing van de slavernij. De vijftien aandeelhouders hadden recht op 40/2160 deel. Het aandeel van 40/2160 vertegenwoordigde een bedrag van 1.427,78 gulden. Zou ieder een gelijk aandeel hebben gehad dan was dit minder dan honderd gulden geweest. Wat elk lid van de familie Stibbe heeft ontvangen is niet meer na te gaan. Waarschijnlijk is het minder dan 100 gulden per persoon geweest.

Familie Stibbe in de emancipatieregisters, plantage Poelwijk

Suikerplantage Poelwijk, gelegen aan de Pericakreek, telde een ‘slavenmacht’ van 265 personen waarvan er 257 werden ‘gecompenseerd’. Het ‘compensatiebedrag’ bedroeg in totaal 77.100 gulden. Dit bedrag moest worden verdeeld over een groep van 51 aandeelhouders, waarvan er twee in Suriname woonden en de rest in Nederland. Hieronder dus de 15 leden van de familie Stibbe.

Vermoedelijk is de plantage vlak na de afschaffing van de slavernij in 1863 buiten bedrijf gesteld.

De reden dat de Stibbes alleen genoemd worden bij de plantage Poelwijk is omdat de plantages Mislukt bedrog en Nieuw Altona in de jaren dertig al waren verlaten. Op de kleine plantages Ma Retraite en Morgenstond waren ten tijde van de afschaffing van de slavernij al contractarbeiders aan het werk. De Stibbes worden in de emancipatieregisters ook genoemd bij plantage Morgenstond. Hier wordt echter verwezen naar plantage Poelwijk. Plantage Morgenstond werd namelijk bewerkt door tot slaafgemaakten van plantage Poelwijk.

De zoons Lion (geb. 1799) en Phinie (geb. 1801) van Salomon David Stibbe, woonden ook in Kampen. Onder de firma gebroeders Stibbe waren ze vanaf 1825 werkzaam als koopman, kruidenier en winkelier in onder andere garens, linten en spijkers. De gebroeders Stibbe waren ook grossiers in geraffineerd zout.

Daarnaast hadden ze de likeurstokerij van hun vader overgenomen en hadden een handel in wijn en gedestilleerd in de Oudestraat: de Koninklijke Likeurfabriek gebr. Stibbe.

Bron: Omnia.ie

Phinie werd in 1846 voorzitter van de kamer van koophandel. In 1861 werd hij lid van de Kamper gemeenteraad, wat hij tot zijn dood in 1881 zou blijven. Ook was hij de oprichter van de sociëteit De Harmonie. Zijn broer Lion overleed in 1880. De meeste kinderen van Lion en Phinie bleven in Kampen wonen en werken. Veelal zaten ze in de handel. Een van de zoons van Lion nam de likeurstokerij over.