De Kamper familie Last in Ghana
Anetta van der Hulst
Op 1 oktober 1839 ging weduwe Petronella Last- van Vlierden naar de notaris in Kampen. Ze had een akte nodig om haar stiefzoon Frans Last, die bij haar woonde, te laten inschrijven bij de burgerlijke stand. Frans was op 1 juli 1822 geboren in St. George del Mina in het tegenwoordige Ghana. Vanaf 1637 tot 1814 was dit fort Elmina een spil in de Nederlandse slavenhandel. Tussen 1831 en 1872 werd Elmina gebruikt als haven voor uitzending van West-Afrikanen als militair naar Nederlands-Indië, waarna het in Britse handen kwam.
Frans Last was waarschijnlijk in 1827 met zijn vader Friedrich Last vanuit St. George del Mina meegekomen naar Kampen. In dat jaar trouwde Friedrich Last tijdens zijn verlof met Petronella, een nichtje van de vrouw van patriot en militair Herman Willem Daendels. Onder deze gouverneur-generaal was Last in 1815 zijn loopbaan begonnen aan de Afrikaanse kust.
In oktober 1828 keerde hij alleen weer terug naar St. George del Mina, waar ook de moeder van Frans, Elisabeth Atteveld, woonde. Met haar had Friedrich in 1825 nog een kind gekregen, een broertje van Frans. Elisabeth was een vrouw van Europees-Afrikaanse afkomst.
Esseboe
Relaties tussen Europese mannen en Afrikaanse vrouwen kwamen vaker voor. Kinderen die hieruit voort kwamen werden ‘tapoeijers’ genoemd. Zij hadden een aparte status in St. George en woonden in een eigen wijk, bekend als de Akrampafo. Het was de gewoonte kinderen uit dergelijke relaties de achternaam van de vader te geven. Ook Friedrich liet in 1829 een akte opstellen waarin hij zijn zoon erkende en bepaalde dat Frans zijn achternaam mocht voeren. Een afschrift hiervan bevind zich in het Stadsarchief Kampen. In 1831 verwekte Friedrich nog een zoon bij Esseboe, een tot slaafgemaakte vrouw van Elisabeth Atteveld. Friedrich had op dat moment een hoge functie als ‘Commandeur der Nederlandsche bezittingen ter kuste van Guinea’. Deze functie bekleedde hij al sinds 1821 en oefende hij met tussenpozen uit tot 1833. Vanwege zijn slechte gezondheid keerde hij in april van dat jaar terug in Kampen, waar hij op op 7 mei 1833 overleed.
Procureur-generaal
Zoon Frans kreeg in Nederland ondertussen een goede opvoeding. Hij studeerde rechten aan de universiteit van Groningen en begon eind 1848 aan een ambtelijke loopbaan in Nederlands-Indië. Via verschillende banen, zoals ambtenaar eerste klasse en griffier, maakte hij carrière. Intussen ging hij regelmatig op verlof naar Kampen. Daar woonde nog steeds zijn stiefmoeder, die tijdens een van zijn verblijven in 1866 overleed. In deze zelfde periode stierf ook zijn elfjarige zoontje in Kampen.
Frans Last
In 1858 werd Frans in Nederlands-Indië benoemd tot rechter bij het Hooggerechtshof in Batavia. Naast dit werk hield hij zich ook zich bezig met de wetgeving in Nederlands-Indië en publiceerde hierover. In 1866 werd hem door de gouverneur-generaal gevraagd of hij een wetboek van strafrecht wilde ontwerpen voor de Javaanse maatschappij op basis van het Europese strafrecht. Last ging aan de slag maar was van mening dat het wetboek van strafrecht dat in Nederland gebruikt werd, niet zo maar toegepast kon worden op de Indische maatschappij. Dit had tot gevolg dat hij in 1868 van deze opdracht werd ontheven. Ondertussen was Last al in 1867 opnieuw benoemd als rechter bij het Hooggerechtshof en in 1872 tot Procureur-generaal.
In april 1879 vertrok Frans Last vanwege gezondheidsproblemen naar Nederland alwaar hij in 1883 op 60 jarige leeftijd in Den Haag overleed.
Het leven van Kampenaren Friedrich en Frans Last geeft een interessant beeld van het leven van Nederlanders en de relaties die er waren met de plaatselijke bevolking aan de Afrikaanse kust. Sporen van dit koloniale- en slavernijverleden zijn nog steeds terug te vinden in de Kamper archieven en in het straatbeeld.
Bronnen
Stadsarchief Kampen, notarieel archief 00124-I-543b, inv nr. 804
Stadsarchief Kampen, notarieel archief 00124-I-555c, inv. Nr. 3468
https://en.wikipedia.org/wiki/Frans_Last
https://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Last
https://www.slavernijenjij.nl/situatie-afrika/
